Bệnh giời leo (hay zona) là bệnh nhiễm trùng do virus gây ra, thường biểu hiện qua các mụn nước trên da. Tuy nhiên đáng lo ngại hơn là những biến chứng tiềm ẩn mà bệnh có thể gây ra. Những biến chứng này không chỉ gây đau đớn mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và cuộc sống của người bệnh. Việc tìm hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu bệnh sẽ giúp bạn có phương án phòng ngừa và điều trị hiệu quả.
Giời leo là gì?
Giời leo là một bệnh lý nhiễm trùng da do virus Varicella-Zoster gây ra. Đây chính là loại vi-rút gây bệnh thủy đậu. Sau khi bị thủy đậu, virus này không biến mất hoàn toàn mà “ngủ yên” trong các hạch thần kinh. Khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc cơ thể gặp căng thẳng, virus có thể tái hoạt động và gây bệnh giời leo.
Bệnh giời leo điển hình bởi sự xuất hiện của nhiều nốt phát ban đỏ, nổi mụn nước thành từng mảng, thường phân bổ dọc theo đường đi các dây thần kinh ngoại biên tập trung ở 1 bên cơ thể. Người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng ngứa ran hoặc đau nhức trên da, cơn đau thường thuyên giảm khi phát ban biến mất. Tuy nhiên, tình trạng này có thể kéo dài trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, được gọi là đau thần kinh sau zona.
Nguyên nhân bị giời leo
Bệnh giời leo xảy ra khi vi-rút thủy đậu tái hoạt động. Sau khi bị thủy đậu, vi-rút sẽ tồn tại tiềm ẩn ở rễ thần kinh cảm giác cạnh cột sống và tái hoạt động khi có các yếu tố kích thích. Bệnh phổ biến hơn ở những người có hệ miễn dịch suy yếu (người đang sử dụng thuốc điều trị, hóa trị ung thư,…) và ở người trên 50 tuổi. Nguy cơ mắc bệnh tăng dần lên theo thời gian.
Dấu hiệu bị giời leo
Khi mới xuất hiện giời leo, các triệu chứng thường mơ hồ nên thường dễ nhầm lẫn với những bệnh khác và khiến việc nhận biết bệnh trở nên khó khăn. Dưới đây là một vài biểu hiện đặc trưng mà bạn cần lưu ý: (1)
1. Dấu hiệu giời leo ở giai đoạn đầu
Bệnh biểu hiện ở giai đoạn đầu là các nốt phát ban đỏ, sau đó chuyển thành từng chùm mụn nước. Đầu tiên, mụn nước chứa đầy dịch trong, sau vài ngày dần chuyển sang màu trắng đục và có thể tiến triển thành mụn mủ, cuối cùng dập vỡ, đóng mài.
2. Biểu hiện giời leo ở giai đoạn sau
- Đau rát, ngứa ngáy hoặc tê bì: Cơn đau do giời leo trở nên dữ dội hơn, đặc biệt là khi mụn nước vỡ ra. Cảm giác đau sẽ kéo dài ngay cả sau khi mụn nước đã lành, gây ra tình trạng đau dây thần kinh sau zona.
- Mệt mỏi, sốt nhẹ: 1 số trường hợp sẽ cảm thấy mệt mỏi, nhức đầu hoặc sốt nhẹ trước khi nổi phát ban. Đây là phản ứng bình thường của cơ thể để chống lại sự xâm nhập của virus.
- Nổi hạch: Các hạch bạch huyết ở vùng da bị ảnh hưởng có thể sưng đau. Đây chính là dấu hiệu cho thấy hệ miễn dịch của cơ thể đang hoạt động để chống lại virus gây bệnh.
3. Một số triệu chứng các của bệnh giời leo
Bệnh giời leo có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như:
- Nhiễm trùng da: Vùng bị ảnh hưởng thường xuất hiện cảm giác đau và ngứa rát kéo dài, khiến người bệnh gãi, làm cho mụn nước vỡ ra tạo thành các vết loét có thể nhiễm trùng, gây sưng đỏ, đau nhức và chảy mủ.
- Tổn thương thần kinh: Virus giời leo có thể gây tổn thương dây thần kinh, dẫn đến đau mãn tính, tê bì hoặc yếu cơ.
- Suy giảm thị lực: Nếu giời leo xuất hiện gần mắt, bệnh có thể gây viêm giác mạc, tổn thương thị lực, thậm chí dẫn đến mù lòa.
- Các vấn đề khác: Giời leo cũng có thể gây ra các vấn đề khác như viêm màng não, liệt mặt, mất thính lực hoặc các vấn đề về thăng bằng.
Các triệu chứng ở mỗi người sẽ khác nhau, tùy vào mức độ bệnh và vị trí bị ảnh hưởng. Nếu phát hiện hoặc nghi ngờ bản thân bị giời leo, bạn cần đến gặp bác sĩ ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.
Các vị trí (thể bệnh) giời leo thường gặp
Giời leo có thể xuất hiện dọc theo vị trí dây thần kinh bị ảnh hưởng. Dưới đây là các vị trí giời leo thường gặp:
- Giời leo trên mặt: Khá phổ biến, thường xuất hiện trên trán, xung quanh môi hoặc má. Mặt chứa nhiều cơ quan nhạy cảm, thêm vào đó là vùng da mỏng dễ bị tổn thương, vậy nên việc chăm sóc vùng da bị ảnh hưởng cần hết sức cẩn thận. Bên cạnh đó, giời leo trên mặt có thể gây ra các biến chứng kéo dài nên cần điều trị liên tục và thăm khám kiểm tra thường xuyên.
- Giời leo ở mắt: Gây ảnh hưởng dây thần kinh sinh ba, phát ban quanh mắt, trán và da đầu. Giời leo ở mắt có khả năng dẫn đến viêm giác mạc, tổn thương thị lực, thậm chí gây mù lòa.
- Giời leo ở tai: Khi virus chạm đến dây thần kinh mặt, phát ban sẽ hình thành ở tai, mặt, vùng da cổ và da đầu. Giời leo trên tai dễ gây ra các biến chứng nghiêm trọng, vì vậy cần được điều trị tích cực từ khi bệnh mới xuất hiện triệu chứng.
- Giời leo trong miệng: Giời leo có thể phát triển trong miệng hoặc niêm mạc vòm họng. Điều này làm người bệnh vô cùng đau đớn, khó chịu và ảnh hưởng đến ăn uống, giao tiếp. Các triệu chứng giời leo trong miệng khá giống với nhiệt miệng, tuy nhiên thời gian sẽ kéo dài hơn và cũng đau đớn nhiều hơn nhiệt miệng.
- Giời leo trên tay chân: Giời leo có thể xuất hiện ở bất kỳ vùng da nào trên cơ thể, kể cả tay chân, dọc theo đường đi của dây thần kinh bị ảnh hưởng.
- Giời leo ở bụng: Phát ban thường xuất hiện ở một bên ngực hoặc bụng, dọc theo đường đi của dây thần kinh liên sườn.
- Giời leo sinh dục: Mặc dù khá hiếm nhưng giời leo cũng có thể ảnh hưởng đến vùng sinh dục, gây phát ban và đau ở bộ phận sinh dục và vùng da xung quanh.
Đối tượng tăng nguy cơ mắc bệnh giời leo
Người từng bị thủy đậu có nguy cơ cao mắc bệnh giời leo. Ngoài ra nhóm sau cũng có khả năng bị giời leo: (2)
- Người có hệ thống miễn dịch suy yếu (người bị ung thư, HIV, người được ghép tạng hoặc những người đang hóa trị).
- Người trên 50 tuổi.
- Người có bệnh nền kèm theo như: đái tháo đường.
- Nhgười đã trải qua chấn thương.
Kể cả khi đã hết thủy đậu, virus vẫn ở trong 1 phần của rễ thần kinh cột sống – hạch rễ lưng. Đối với phần lớn mọi người, virus vẫn lặng lẽ tồn tại và không gây ra vấn đề gì. Hiện các nhà nghiên cứu vẫn đang tìm hiểu nguyên nhân vì sao virus tái hoạt động, tuy nhiên đa số ca bệnh tái phát vì người bệnh chịu nhiều căng thẳng.
Bệnh giời leo có lây không?
Giời leo là bệnh có thể lây truyền, virus Varicella Zoster có khả năng lây nhiễm nếu người lành tiếp xúc với bọng nước từ người bệnh. Nếu bọng nước được che chắn và vệ sinh đúng cách sẽ không lây cho những người xung quanh. Quá trình lây nhiễm chỉ xảy ra từ khi hình thành bọng nước cho đến khi chúng đóng mài, vì vi-rút tồn tại trong sau khi vết thương khô và tróc vảy
Biến chứng có thể gặp của giời leo
Khi bị giời leo, 1 số trường hợp sẽ xuất hiện các biến chứng như:
- Đau thần kinh sau zona: Biến chứng phổ biến nhất của bệnh giời leo là đau thần kinh sau zona, là cơn đau thần kinh kéo dài sau khi sang thương đã lành. Đau thần kinh sau zona thường xảy ra 3 – 6 tháng sau khi khỏi bệnh, nhưng cũng có thể kéo dài hơn. Bệnh có thể phổ biến và nghiêm trọng hơn ở người lớn tuổi so với người trẻ tuổi. Sau 50 tuổi, khoảng 20% bệnh nhân mắc bệnh giời leo sẽ phát triển chứng đau thần kinh sau zona.
- Thay đổi sắc tố da: Những thay đổi về da như sẹo và thay đổi sắc tố có thể xảy ra sau khi sang thương giời leo đã lành.
- Các vấn đề về thần kinh và tim mạch: Các biến chứng về thần kinh như viêm não (phù nề não) và các biến chứng về tim như đột quỵ và bệnhảnh hưởng đến mạch máu rất hiếm gặp nhưng vẫn có khả năng xảy ra.
- Các vấn đề về thị lực và thính lực: Trong 1 số trường hợp, virus có thể ảnh hưởng đến các dây thần kinh ở mặt và quanh mắt. Điều này có thể dẫn đến các vấn đề về thính lực và thị lực, nếu không được điều trị, thậm chí có thể dẫn đến mù lòa.
Phương pháp chẩn đoán bệnh giời leo
Bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh giời leo dựa trên các triệu chứng và tình trạng phát ban, cũng như các vị trí mụn nước nổi trên da của bệnh nhân. Sau đó bác sĩ sẽ đặt những câu hỏi về tiền sử bệnh, các loại thuốc người bệnh đang dùng để loại trừ nguyên nhân khác gây ra những triệu chứng tương tự và đưa ra chẩn đoán phù hợp nhất.
Cách điều trị giời leo hiệu quả
Thuốc kháng vi-rút có thể giúp làm giảm các triệu chứng của bệnh, rút ngắn quá trình điều trị và giảm nguy cơ tổn thương thần kinh và đau thần kinh sau zona. Các phương pháp điều trị khác tập trung vào việc giảm đau và ngăn ngừa nhiễm trùng bao gồm 1 số loại thuốc như:
- Kem hoặc thuốc bôi giúp giảm ngứa.
- Đắp gạc mát lên vùng da bị ảnh hưởng.
- Thuốc kháng sinh cho da (dùng ngoài da) hoặc uống hoặc tiêm tĩnh mạch nếu có dấu hiệu nhiễm trùng do vi khuẩn ở vùng bị ảnh hưởng.
- Steroid.
- Thuốc giảm đau thần kinh.
- Thuốc chống co giật cho chứng đau thần kinh.
Biện pháp phòng ngừa bệnh giời leo
Biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh giời leo hiện nay chính là tiêm vắc-xin phòng bệnh. Bệnh thủy đậu là nguồn gốc dẫn đến bệnh giời leo. Chính vì vậy tiêm vắc xin phòng ngừa bệnh thủy đậu sớm sẽ giúp ngăn ngừa virus Varicella Zoster tấn công cơ thể, ngăn chặn và làm giảm nguy cơ mắc giời leo. Tuy nhiên vắc xin thủy đậu chỉ có thể phòng thủy đậu mà không thể phòng bệnh giời leo.
Một số câu hỏi liên quan
1. Giời leo có phải zona thần kinh không?
Đúng. Giời leo còn có tên gọi khác là zona thần kinh.
2. Giời leo có kỵ nước không?
Không. Người mắc giời leo hoàn toàn có thể tắm, vệ sinh hàng ngày như bình thường. Ở những vùng tổn thương người bệnh không nhất thiết phải sát trùng thường xuyên mà có thể sử dụng nước muối sinh lý. Sau đó sử dụng kem bôi được bác sĩ chỉ định để bôi lên vết thương.
Trường hợp các bọng nước bị vỡ ra, người bệnh cần phải bôi thuốc sát trùng để tránh bội nhiễm hoặc lở loét.
3. Giời leo có để lại sẹo không?
Tùy thuộc vào cơ địa của mỗi người cũng như tình trạng bệnh mà khả năng để lại sẹo trên da cũng khác nhau. Với người chỉ bị bệnh nhẹ thì nhiều khả năng các vết phát ban sẽ tự động biến mất mà không để lại sẹo. Tuy nhiên nếu giời leo không được điều trị đúng cách thì nguy cơ để lại sẹo khá cao.
Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, BVĐK Tâm Anh TP.HCM là 1 trong những địa chỉ uy tín hàng đầu trong lĩnh vực thẩm mỹ da và điều trị các vấn đề về da tại khu vực miền Nam. Với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, tận tâm với khách hàng và được đào tạo chuyên môn sâu các kỹ thuật điều trị da tiên tiến, chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da của bệnh viện đã giúp hàng ngàn bệnh nhân khắc phục các vấn đề về thẩm mỹ và sức khỏe da.
Mỗi người bệnh sẽ được điều trị cá thể hóa, ứng dụng biện pháp điều trị phù hợp nhất. Ngoài ra, bệnh viện còn sở hữu nhiều thiết bị, máy móc tiên tiến, cơ sở vật chất hiện đại cùng quy trình khám chữa bệnh tối ưu giúp mang lại trải nghiệm điều trị và kết quả tốt nhất cho khách hàng.
Bệnh giời leo không đơn giản chỉ là bệnh ngoài da mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống người bệnh. Việc nhận biết các dấu hiệu ngay từ khi bệnh đang còn ở giai đoạn sớm là “chìa khóa” đề điều trị kịp thời và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
