Ít ai biết, tác giả của cốc bia hơi huyền thoại mà người ta vẫn quen nhìn, quen dùng nhiều năm qua là của một họa sĩ nổi tiếng – Lê Huy Văn – Nguyên Hiệu phó trường ĐH Mỹ thuật Công Nghiệp Hà Nội.
Vào những năm bao cấp chịu lệnh cấm vận của Mỹ, bia hơi bỗng trở thành thức đồ uống xa xỉ. Thiếu bia, chúng ta thiếu luôn cả cốc để uống bia. Lúc đó, khi đang làm việc ở Phòng Kỹ thuật Liên hiệp xã Tiểu thủ Công nghiệp Trung ương, phát hiện nhu cầu đó nên họa sĩ Lê Huy Văn nhận trách nhiệm thiết kế ra chiếc cốc uống bia, đáp ứng nhu cầu của người dân.
Năm 1974, chiếc cốc vại lần đầu tiên ra mắt thị trường. Ít lâu sau, từ trên bản vẽ, nó được sản xuất đại trà và chỉ mất 2 năm, cốc vại đã “xâm lấn” toàn bộ thị trường Hà Nội. Chỉ có điều, người ta biết đến cốc vại, biết nơi sản xuất chứ chẳng mấy ai để ý đến người đã dành nhiều công sức sáng tạo ra nó.
Theo họa sĩ Huy Văn, thời kỳ đó, người Việt chưa coi trọng tác quyền và ít bận tâm đến nghề thiết kế. Nhiều người nghĩ, cốc vại chưa phải là thiết kế đẹp và sự đón nhận của người tiêu dùng trong thời buổi khó khăn, không nói lên được điều gì. Họ thậm chí coi sản phẩm này chỉ là giải pháp tình thế với hy vọng, trong tương lai sẽ có mẫu cốc đẹp hơn thay thế.
Chỉ có những ai hiểu về thiết kế mới nhận ra rằng, cốc vại thực sự là một “Good Design”. Nó đáp ứng đầy đủ các tiêu chí: giá thành rẻ, có công năng tốt, nguyên liệu phù hợp, thiết kế đơn giản, dễ sản xuất.
Họa sĩ Huy Văn phân tích, có 3 lý do chính khiến chiếc cốc vại tồn tại lâu bền. Thứ nhất, nó được thiết kế chắc chắn, mộc mạc, phù hợp với việc uống bia. Mẫu cốc đơn giản cũng giúp quá trình sản xuất, vận chuyển trở nên thuận lợi hơn. Trước kia, cốc vại có dung tích 0,5l, miệng cốc loe to để dễ chồng xếp lên nhau. Ngày nay, chiếc cốc thu nhỏ lại, bớt loe hơn nhưng nhìn chung, thiết kế không thay đổi nhiều.
Lý do thứ hai, vì được làm từ nguyên liệu tái chế nên giá thành cốc vại rẻ lại hạn chế ô nhiễm môi trường. Cuối cùng là do cảm thụ, thói quen của người tiêu dùng. Khi họ đã quen với sản phẩm, nhận thấy được tiện ích của nó thì thật khó để dịch chuyển sang một sản phẩm khác.
“Uống bia phải có bạn hiền, có không khí nên phải dùng cốc vại chạm nhau leng keng mới vui. Chiếc cốc khỏe khoắn lại có bọt khí vui mắt, ai chẳng thích! Cốc vại làm từ thủy tinh tái chế, vỡ rồi cho vào lò nung lại ra cốc mới, không lo ô nhiễm môi trường. Giá cốc quá rẻ, có vỡ cũng không thiệt hại đáng kể nên nhà hàng nào chẳng thích! Sản xuất dễ, hợp với ngành thủ công nên xưởng nào chẳng làm được!”, họa sĩ Huy Văn vui vẻ giải thích.
Sự tồn tại qua 4 thập niên của cốc vại cũng là minh chứng cho việc những gì càng đơn giản, càng có sức sống lâu bền. Bởi vì nó bình dị giống như không khí nên ngày thường người ta dễ quên. Chỉ lúc nào không có mới thấy thiếu, thấy như bị ngạt thở và vội vã đi kiếm tìm. Đã thân quen như thế, sao có thể dễ dàng mất đi?
Theo họa sĩ Huy Văn, cốc vại được nhiều người ngoại quốc yêu thích và đánh giá cao. Julio de Leo, nhà thiết kế và tiếp thị người Ý, từng nhận xét: “Cảm giác vị ngọt của bia Hà Nội là nhờ ở cốc bia có bọt thủy tinh“. Năm 1991, ông quyết định mua 5 container xuất khẩu loại cốc này sang Ý. “Và rất nhiều bạn bè tôi, khi đến Việt Nam đều muốn chụp ảnh lưu niệm với chiếc cốc vại bia“.
Lê Huy Văn là một nhà thiết kế, họa sĩ được đào tạo bài bản tại Đức. Cả đời ông đã làm ra rất nhiều sản phẩm nổi tiếng, trong đó có mẫu xe Honda Sufat W, máy đóng vở học sinh và chai cocacola đội nón bài thơ… là những tác phẩm được nhiều người biết tới. Riêng chai cocacola đội nón bài thơ của ông từng đạt HCV ý tưởng sáng tạo khu vực châu Á và được trưng bày tại bảo tàng của hãng này ở Atlanta (Mỹ).
“Người ta biết đến tôi và nhiều sản phẩm do tôi thiết kế nhưng không mấy ai biết về cốc vại bia, thậm chí có người còn tưởng đó là sản phẩm không có tác giả“, họa sĩ Huy Văn kể. Nửa đời sống cùng tác phẩm của mình, âm thầm theo dõi sự tồn tại, chuyển biến của nó. Mỗi khi ra đường, thấy người dân uống bia bằng cốc vại với tinh thần phấn khích, vị họa sĩ chỉ lặng lẽ đi lướt qua và giữ lại trong lòng một niềm vui nhỏ bé, thầm lặng.
“Nhiều sản phẩm khác đem về tiền bạc, danh tiếng nhưng tôi vẫn không “khoái” bằng chiếc cốc vại. Nó là minh chứng hùng hồn nhất rằng thiết kế tốt không phải cái gì cầu kì, hoa mĩ mà phải đẹp, đơn giản, dễ dùng, dễ sản xuất, có tính ứng dụng và được người tiêu dùng yêu thích“, họa sĩ Huy Văn nói thêm.
Theo: kenh14, vietnamnet